Problem zakażeń środowiskowych może być w niektórych oborach jedną z dominujących przyczyn w schorzeniach racic krów.

Mycie posadzek, przepędów, rusztu, wymiana ściółki, higiena stanowisk legowiskowych, okresowa dezynfekcja i bielenie to podstawowe i niezbędne czynności codziennej higieny pomieszczeń inwentarskich. Jeśli się tego nie robi systematycznie to nieproszeni goście (wirusy, bakterie, grzyby) nie tylko się zadomowią na stałe ale staną się przyczyną zapaleń wymion, dróg rodnych, oraz zmian zapalnych i powikłań ropnych w obrębie palców bydła.
W wielu oborach z uwagi na presję czasu czynności te nie są wykonywane codziennie i dokładnie.
Ponad to, duża koncentracja zwierząt na małej przestrzeni warunkuje udział wszystkich zwierząt w transporcie patogenów.
Jakość rogu puszki racicowej uwarunkowana jest między innymi przez genetykę, żywienie, rodzaj podłoża, zdolność wiązania wody, odporność na czynniki fizyczne i chemiczne oraz enzymy bakterii keratolitycznych.
Długotrwałe działanie kału wymieszanego z moczem wypłukuje spoiwo międzykomórkowe, skutkiem czego jest utrata strukturalnej i czynnościowej integralności komórek rogowych. W powstające mikropęknięcia wnikają bakterie keratolityczne które swoimi enzymami rozpuszczają substancje międzykomórkowe dalej i głębiej. Obciążenia mechaniczne dopełniają reszty – powiększają mikropęknięcia. Porowata puszka racicowa zaczyna wchłaniać wodę rozmiękczając jego strukturę co z kolei powoduje podrażnienie tworzywa, które zaczyna produkować róg szybciej i słabej jakości. Jeżeli to błędne koło nie zostanie przerwane przez zmianę warunków środowiskowych oraz zastosowanie prawidłowej kąpieli racic może doprowadzić do poważnych technopatii palców. Aby uniknąć zagrożeń i w porę interweniować w przypadku zmian chorobowych w obrębie puszki racicowej należy wykorzystać sprawdzone technologie i preparaty do pielęgnacji racic. Działanie będzie celowe i skuteczne jeżeli hodowcy będą korzystać z wiedzy i doświadczenia firm zajmujących się korekcją i pielęgnacją racic posiadających certyfikat Krajowego Stowarzyszenia Korektorów i Terapeutów Racic.

Do tego celu należy wykorzystać:

1. Preparaty do dezynfekcji stanowisk i ciągów komunikacyjnych

2. Preparaty do suchej dezynfekcji racic w okresach minusowych temperatur.

3. Spraye, żele i balsamy o działaniu miejscowym.

4. Kąpiel racic.

Fot. Ważna jest kąpiel wstępna oczyszczająca, wanna nr 1, oraz kąpiel profilaktyczno-lecznicza, wanna nr 2.

Kąpiel racic to najbardziej skuteczny sposób zapobiegania rozwojowi schorzeń kończyn o podłożu bakteryjnym. Ma ona na celu zniszczenie bakterii chorobotwórczych oraz wspomaganie w regeneracji uszkodzeń powierzchownych skóry i rogu racicowego. Jest również podstawowym działaniem przy leczeniu gnicia rogu racicowego, które rodzi poważne konsekwencje technopatii. Powodzenie tego zabiegu zależy od rodzaju preparatu, stężenia, częstotliwości kąpieli a przede wszystkim od kontaktu środka z w miarę czystą racicą. Na rynku istnieje wiele konkurujących preparatów stosowanych do leczenia i pielęgnacji racic. Mają one jednak sporo ograniczeń takich jak np. przyczepność produktu – właściwość ta ma szczególne znaczenie aby zawarte w preparacie składniki osiągnęły pożądany cel, musza ściśle przylegać do skóry i racicy.

Do najczęściej stosowanych preparatów należał siarczan miedzi i formalina. Celowo użyto tu czasu przeszłego ponieważ oba te preparaty zostały zastąpione przez bardziej skuteczne środki do pielęgnacji racic nowej generacji, niektóre z certyfikatem FIBL – Rolnictwa ekologicznego. Ponad to hodowcy są coraz bardziej świadomi działań restrykcyjnych Państwowych Służb Ochrony Środowiska ponieważ zgodnie z ustawą  z dnia 27 kwietnia 2001r o odpadach (Dz.U. nr 62/2001, poz. 628) istnieje konieczność utylizacji pozostałości po kąpielach z wykorzystaniem siarczanu miedzi. Badania wykazały również możliwość uczuleń i działań karcinogennych formaliny na organizm ludzki. Do mało skutecznych należą również:
- nadmanganian potasu – niestabilny, w kontakcie z obornikiem spada jego aktywność
- kwasy organiczne - powierzchowna dezynfekcja, brak wnikania w skórę, krótki czas działania
- aldehydy i kationy IV rzędowych soli amonowych – tylko powierzchowna dezynfekcja, brak wnikania w skórę

Ważną rzeczą jest również zapewnienie komfortu w poruszaniu się zwierząt. Wiele obór po latach użytkowania „wyślizgało” posadzki do tego stopnia, że krowy nie czuja się bezpieczne przy chodzeniu. Śliska posadzka powoduje napinanie przestrzeni międzypalcowych wywołując zapalenie tkanki łącznej sprężystej między palcami (limaksy) oraz mikropęknięcia i zapalenia skóry szpary międzypalcowej. Aby wyeliminować przyczynę stosuje się nacinanie posadzek.

Fot. Nacinanie posadzki.

Polski rynek produktów do pielęgnacji racic dopiero raczkuje. Większość to preparaty z importu co znacznie podraża ich cenę. Stan zagrożenia zakażeniami bakteryjno-wirusowymi, brak dostatecznej ilości suchej słomy wymusza konieczność stosowania kąpieli z udziałem chemii. Starajmy się ją ograniczyć wykorzystując np. zmniejszoną objętość roztworów przez tego typu kuwety:
 

Fot. Zaletą tej wanny jest to, że płyn nie ulega zanieczyszczeniu przez kał i mocz oraz zużywamy o 1/3 mniej preparatu niż w innych kuwetach.

Mniej pieniędzy wydamy na preparaty do pielęgnacji racic jeżeli wykorzystamy następujące zalecenia kompleksowej profilaktyki schorzeń racic bydła, o których wspomniałem już we wcześniejszych artykułach:
1. Używać przedzdajaczy zamiast doić pod krowę.
2. Wyznaczyć w oborze miejsca do badania ginekologicznego krów aby przy lewarowaniu płynu z macicy nie roznosić zakażeń po całej oborze, a po badaniu miejsce to dokładnie zdezynfekować
3. Wydzielić pomieszczenie do leczenia ambulatoryjnego sztuk z chorymi racicami
4. Wypychać obornik 2 – 3 razy dziennie, mechanicznie oczyszczać ruszta.
5. Bielić i kompleksowo dezynfekować obory minimum 2 razy w roku
6. Dezynfekcja stanowisk legowiskowych i ciągów codziennie (min 2 razy w tygodniu)
7. Przeprowadzać kąpiele racic u jałówek cielnych i krów zasuszonych
8. Przeprowadzać kąpiele racic według ustalonego harmonogramu – ma tu znaczenie częstotliwość, stężenie oraz rodzaj preparatu
9. Dokonywać zakupu jałówek na remont stada ze sprawdzonego źródła
10. Jałówki przeznaczone do remontu stada nie powinny przebywać na głębokiej ściółce a korekcję powinno się u nich wykonywać w wieku 18-20 miesięcy
11. Usuwać wszystkie przeszkody, które powodują, że krowy się śliskają (śliski przepęd, śliska posadzka, duża ilość kału i moczu) ponieważ przy napinaniu przestrzeni międzypalcowej dochodzi do mikropęknięć i zasiedlania tych miejsc przez patogeny
12. Przepędy do i z hali udojowej winny być wyłożone matami gumowymi lub słomą a tempo przepędzanych zwierząt dostosowane do zachowań behawiorystycznych.
13. Podzielić stada na grupy technologiczne z uwzględnieniem grupy dla pierwiastek.
14. Brakować sztuki ze zmianami dziedzicznymi (zapalenia stawów, wady postawy, podatność na schorzenia – recydywa)
15. Stosować profilaktykę kwasicy i ketozy
16. Dokonywać stałej oceny BCS
17. Monitorować stada za pomocą tabulogramów.
18. Korzystać z pomocy firm z certyfikatem Krajowego Stowarzyszenia Korektorów i Terapeutów Racic jeżeli problem przypadków klinicznych przekracza 20%
19. Przeprowadzać szkolenie personelu w zakresie profilaktyki technopatii oraz zastosować szybkie leczenie – codzienny monitoring
20. Wykonać profil metaboliczny w szczególnie trudnych przypadkach.

Pozostawiam Państwa zatem z retorycznym pytaniem: Jeżeli pozostaje nam do wyboru  chemia, to jaka, kiedy i ile?

tech.wet. Jan Weihs

Artykuł ukazał się w czasopiśmie specjalistyczny " BYDŁO", nr 8/2013